W jednym ze swoich felietonów brytyjski pisarz Gilbert Keith Chesterton zauważył, że: Nie istnieje nic takiego, jak nieciekawy temat. Jedyne, co może zaistnieć, to niezaciekawiony słuchacz. Chesterton sugerował, że ewentualny brak zainteresowania sztuką ze strony odbiorców wynika raczej z zaniedbań samego artysty, który nie potrafi w interesujący i atrakcyjny sposób przedstawić widzom tego, co jest zasadniczym tematem jego twórczości. Żarliwy podziw dla sztuki lub jej gorąca krytyka to zazwyczaj dobre objawy; żywego zainteresowania ze strony publiczności. Natomiast „niezaciekawiony słuchacz”, a więc letni w odbiorze, zniechęcony lub po prostu znudzony – to dla artysty sytuacja najgorsza z możliwych.
Recepcja sztuki polskiego rzeźbiarza Michała Jackowskiego świadczy o tym, że tego rodzaju niebezpieczeństwo mu nie zagraża. Nic dziwnego skoro jego prace prezentowane są na prestiżowych ekspozycjach i wielokrotnie nagradzane. Co istotne, zdobywają uznanie nie tylko krytyków sztuki, ale i szerokiej międzynarodowej publiczności wśród której – jak się można domyślić – rzadko zdarzają się „niezaciekawieni słuchacze”. Siłą twórczości Jackowskiego i czynnikiem przykuwającym do niej uwagę odbiorców jest niewątpliwie jej uniwersalny charakter. Prace tego artysty odnoszą się bowiem do tematyki ogólnoludzkiej: wolności, miłości, afirmacji życia… Poza tym, to twórca niezwykle świadomy zarówno założeń ideowych swojej sztuki, jak i sposobów ich formalno-artystycznej realizacji. Jest doskonale zorientowany w naturze uprawianego przez siebie rzemiosła rzeźbiarskiego, a przy tym potrafi taką wiedzę i umiejętności w twórczy sposób spożytkować.
Oprócz wysokiej jakości ideowo-artystycznej tych prac cechuje je również różnorodność formalna i pomysłowość w ich prezentacji. Czasami są to niewielkie, kameralne i intymne formy rzeźbiarskie. Innym razem to monumentalne realizacje pomnikowe lub wnętrza sakralne. Także projekty rzeźbiarskie umieszczane w przestrzeni publicznej. Są to odlewy, rzeźby z kamienia lub drewna. Atrakcyjność ekspozycji jest wzbogacana multimedialnie i cechuje się staranną inscenizację prezentowanych obiektów.
Inną przyczyną sukcesów tego artysty (oprócz wymienionych elementów) jest jego osobista postawa. Trafnie opisuje ją słowo „żarliwość”. Przejawia się ona między innymi w tym, że pracując nad kolejnymi realizacjami Jackowski myśli również o potencjalnych odbiorcach swoich dzieł. Pragnie podzielić się z nimi swoim entuzjazmem, zatrzymać ich uwagę, zachwycić. Wreszcie pozyskać ich dla swojej sztuki. Innymi słowy; traktuje ich podmiotowo. Ten rodzaj niecierpliwej troski o uwagę i zainteresowanie odbiorców (wcale nie oczywistej u zapatrzonych w swoje dzieło twórców) wynika ze złożonej osobowości polskiego rzeźbiarza.
Z jednej strony to artysta bardzo świadomie i konsekwentnie budujący swoją drogę artystyczną, a z drugiej strony osoba, którą przepełnia spontaniczna radość dzielenia się swoją sztuką z innymi. Wobec tych wysiłków i takiego nastawienia trudno pozostać obojętnym. Dlatego publiczność potrafi docenić demonstrowaną przez Jackowskiego pasję sztuki nierozerwalnie splecioną z pasją życia. I nie należy się dziwić, że w odniesieniu do jego twórczości zdecydowanie odrzucana jest postawa „niezaciekawionego słuchacza”.
W przypadku projektu „Antique Games” prezentowanego w indywidualnym pawilonie Michała Jackowskiego w ramach międzynarodowej wystawy sztuki NordArt 2023 w Büdelsdorf w Niemczech, wszystkie wymienione atuty twórczości tego artysty zostały po raz kolejny przywołane i potwierdzone. Warto zatem spróbować odpowiedzieć na pytanie czym, tym razem, polski rzeźbiarz postanowił zainteresować swoją publiczność?
Archeologia współczesności
Jackowski zaprasza widzów swojego pawilonu do niezwykle interesujących i złożonych eksploracji. Kieruje bowiem uwagę zwiedzających w stronę kultury i sztuki już minionej, muzealnej, ale równocześnie te poszukiwania wiodą odbiorców nie tylko w przeszłość, lecz i w teraźniejszość; do tego co wiemy na temat kultury i kondycji dzisiejszego człowieka, czego możemy sami doświadczać jako „mieszkańcy” tej kultury. Dlatego artystyczną podróż zaproponowaną przez Jackowskiego można określić paradoksalnym mianem archeologii współczesności.
Należy wyjaśnić, że realizowana przez artystę idea nie stanowi z jego strony deklaracji „konserwatywnego zwrotu” artystycznego ku sztuce dawnej. Jackowski to raczej ktoś, kto świadomie i mocno inspirując się grecko-rzymskim antykiem daje do zrozumienia, że w zasobach przeszłości kryją się – jeśli nie odpowiedzi – to inspirujące sugestie, a na pewno istotne pytania odnoszące się do tego, kim jesteśmy również dzisiaj. Chodzi o to, że pewne fundamentalne cechy kondycji ludzkiej, a także porządkujące je idee i pojęcia, są niezmienne.
Ujawniają swoją obecność w nowych odsłonach, w odmiennych kontekstach społeczno-kulturowych, lecz kondycja ludzka jest kondycją ludzką dlatego właśnie, że podlega „odwiecznej” i dialektycznej dynamice tego, co zmienne i tego, co wiecznotrwałe. W naukach społecznych (co zrozumiałe) akcentuje się przede wszystkim zjawiska nowe i typowe dla dynamicznie zmieniającej się kultury współczesnej. Pod tym kątem analizowane są na przykład strategie życiowe uczestników społeczeństwa konsumpcji.
Z przeszłości płynie jednak podpowiedź, że być może gorączkowe zachowania dzisiejszych konsumentów mają także swoje głębsze przyczyny leżące nie tylko w dominujących dziś trendach kulturowych, ale w pewnych stałych cechach ludzkiej natury. To prawda, że starożytna Grecja nie znała konsumeryzmu, ale znała za to pojęcie hybris opisujące skłonność człowieka do ulegania nieposkromionej arogancji, pysze i zuchwałości. Z takiego punktu widzenia skrajny egotyzm, roszczeniowość i narcyzm dzisiejszego konsumenta – jako pewna uniwersalna skłonność człowieka do braku umiaru – nie stanowi jedynie wyróżnika naszych czasów, ale jest ułomnością ludzi wszystkich epok.
To antropologiczne podejście Jackowskiego wyjaśnia przyjętą przez niego strategię działania artystycznego i stanowi zarazem dobrą odpowiedź na pytanie:
dlaczego opowiadać o współczesności za pomocą form i motywów zaczerpniętych z kultury antycznej?
Czy nie lepiej sięgnąć po idee i formy wyrazu bardziej współczesne? Czy zamiast szacownego marmuru karraryjskiego (którego używa artysta) nie lepiej zastosować do tworzenia prezentowanych dzieł materiału, który wprost kojarzy się z trywialną konsumpcją? Przecież to nie marmur, lecz plastik zdominował nasze czasy!
